Τροφή για σκέψη...

(Η τέχνη του) Σώπα

image Ο συγγραφέας και ακτιβιστής Αζίζ Νεσίν στο ποίημα "Σώπα" περιγράφει γλαφυρά πως, ήδη από την παιδική μας ηλικία, μαθαίνουμε να μη (αντι)μιλάμε όταν βλέπουμε κάτι που μας φαίνεται άδικο ή/και μας προκαλεί αηδία κλπ. Επιπλέον, αναδεικνύει καθαρά ποιο είναι το κέρδος αυτής της πρακτικής και, τελικά, μας "προτρέπει" να κόψουμε τη γλώσσα μας προκειμένου να αποφύγουμε μελλοντικά προβλήματα. Χωρίς να μπούμε σε λεπτομέρειες είναι σχεδόν δεδομένο ότι όποιος συγκινηθεί έστω και λίγο από αυτό το πολύ δυνατό ποίημα, τότε θα (ξανα)σκεφθεί ότι είναι η στιγμή να αναλάβει δράση και ειδικότερα ότι είναι πλέον η στιγμή να αρχίσει να μιλάει για όλα όσα (δικαίως - ευλόγως) τον στεναχωρούν. Αυτό βέβαια που χρειάζεται να διευκρινιστεί πριν κάποιος αποφασίσει να δράσει είναι να συνειδητοποιήσει πότε αναλαμβάνει πραγματική δράση και πότε γίνεται απλά αντιδραστικός.

Προσπαθώντας να ξεχωρίσουμε τη (δημιουργική) δράση από τη (στείρα) αντίδραση είναι σημαντικό να θυμηθούμε ότι σε κάθε περίπτωση αυτό που μας καθοδηγεί είναι το συναίσθημα μας. Επιπλέον, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πάντα ότι ένα συναίσθημα που είναι αρκετά έντονο τότε αργά ή γρήγορα θα μετατραπεί σε θυμό. Διευκρινίζουμε ότι αυτός ο κανόνας ισχύει τόσο για τα ευχάριστα όσο και για τα δυσάρεστα συναισθήματα. Όταν μιλάμε για αρκετά έντονα συναισθήματα, αυτό που στην πράξη εννοούμε είναι συναισθήματα που όταν τα βιώνουμε δεν μπορούμε να αναπνεύσουμε πλήρως και απρόσκοπτα με αποτέλεσμα σε κάποιο σημείο του σώματος να εμφανίζεται μια δυσλειτουργία. Ενδεικτικά, είναι απολύτως φυσιολογικό να κλαίμε όταν είμαστε λυπημένοι, αλλά είναι δυσλειτουργικό να "πνιγόμαστε" όταν κλαίμε και επί της ουσίας να μην μπορούμε να κλάψουμε. Αν, λοιπόν, μας έχει "πνίξει" το δίκιο και αδυνατούμε να αναπνεύσουμε και πολύ περισσότερο αδυνατούμε να κλάψουμε, τότε θα χρειαστεί να ουρλιάξουμε προκειμένου απλώς να πάρουμε ανάσα, το οποίο πρακτικά σημαίνει ότι θα έχουμε θυμώσει. Είναι, σχεδόν, αυτονόητο ότι μετά από αυτή την αναγκαστική έκρηξη θυμού, μοιραία θα χάσουμε το δίκιο μας και θα επιτείνουμε το αρχικό πρόβλημα.

Από το ανωτέρω παράδειγμα συνεπάγεται ότι προκειμένου να δράσουμε και όχι να αντιδράσουμε, θα πρέπει να έχουμε εκπαιδεύσει το σώμα μας να αντέχει - διαχειρίζεται τις καταστάσεις υψηλής συναισθηματικής ενέργειας. Για να έχει το σώμα μας αυτή τη δεξιότητα - ικανότητα είναι προφανές ότι θα πρέπει να έχουμε τουλάχιστον επαφή με το σώμα μας και τα όρια - ικανότητες - δεξιότητες του. Έχοντας επαφή με το σώμα μας θα είμαστε σε θέση να αποφασίσουμε κάθε φορά ποιες καταστάσεις μπορεί να διαχειριστεί και σε ποιες χρειάζεται να βελτιωθεί, προκειμένου να δρούμε και όχι απλά να αντιδρούμε - θυμώνουμε. Διευκρινίζουμε ότι η επαφή που αναζητούμε δεν αναφέρεται μόνο στους κοιλιακούς ή/και στα μπράτσα μας, αλλά σε όλα τα μέρη του σώματος, που σημαίνει ότι πηγαίνοντας στο γυμναστήριο για μυική ενδυνάμωση έχουμε αποκτήσει επαφή μόνο με ένα μέρος του σώματος μας. Ενδεικτικά, αποκτούμε ουσιαστική επαφή με τις φωνητικές μας χορδές τραγουδώντας, δηλαδή μέσω της τέχνης και όχι μέσω της συνήθους αερόβιας άσκησης.

Έχοντας εξασφαλίσει τη λειτουργικότητα του σώματος μας είμαστε πλέον σε θέση να βιώνουμε πλήρως τα συναισθήματα μας και κατ΄ επέκταση να καθοδηγούμαστε συνετά από αυτά. Επιπλέον, είμαστε σε θέση να συναισθανθούμε τον απέναντι μας, που με τη σειρά του μας επιτρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα - βαθύτερα τη ρίζα των προβλημάτων και αυτό θα μας δώσει ακόμα περισσότερες και ουσιαστικότερες επιλογές. Ενδεικτικά, μπορεί να καταπιεζόμαστε από ένα συνεργάτη επειδή φοβάται υπερβολικά ότι τελικά θα τον αφήσουμε μόνο του σε μια δύσκολη περίσταση. Αν έχουμε επαφή με τα συναισθήματα μας, δηλαδή με το σώμα μας, τότε θα είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε ότι το συναίσθημα του, δηλαδή ο φόβος/άγχος της εγκατάλειψης, τον έχει πλημμυρίσει και για τον λόγο αυτό η συμπεριφορά του είναι υπερβολική. Στην περίπτωση αυτή το μόνο που χρειάζεται είναι να του εξηγήσουμε - δείξουμε με τρόπο απλό και κατανοητό ότι δε σκοπεύουμε να τον αφήσουμε και όχι να τσακωνόμαστε ατέρμονα για τα προβλήματα που μας δημιουργεί ο υπερβολικός του φόβος.

Είναι σαφές ότι τα ανωτέρω παρότι ακούγονται απλά δεν υλοποιούνται τόσο εύκολα γιατί το να έχει κάποιος επίγνωση του σώματος και των συναισθημάτων του είναι μια διαδικασία διαρκής. Με δεδομένο ότι έχουμε ελάχιστα εκπαιδευτεί σε αυτά τα θέματα προκύπτει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι χρειάζονται πολύ προσωπική δουλειά. Το παρήγορο σε αυτή τη χρονοβόρα - κοπιώδη διαδικασία είναι ότι τα αποτελέσματα της μας αποζημιώνουν αξιοπρεπώς και επιπλέον υπάρχουν πολλές αφορμές και χώροι για να εκπαιδεύσουμε τους εαυτούς μας χωρίς να χρειάζεται να εκτεθούμε. Ενδεικτικά, μια ψυχοθεραπευτική συνεδρία είναι ένας απολύτως ασφαλής χώρος για να εκφραστούμε και να έρθουμε σε επαφή με το σώμα και τα συναισθήματα μας, ενώ διαχρονικά και οι τέχνες υπηρετούν τον ίδιο σκοπό. Τέλος, περιττεύει μάλλον να αναλύσουμε ότι η επαφή με τα ζώα (και τη φύση εν γένει) μας μαθαίνει πως να βιώνουμε τα συναισθήματά μας.