Τροφή για σκέψη...

Το δώρο του θυμού

image Στο ομώνυμο βιβλίο ο Arun Gandhi περιγράφει μεταξύ άλλων την Πορεία του Αλατιού. Στην πορεία αυτή ο παππούς του, ο Mahatma Gandhi, περπατάει τετρακόσια χιλιόμετρα προκειμένου να φτάσει από το κέντρο της Ινδίας στα δυτικά παράλια της. Σκοπός του είναι να πάρει πίσω ένα αλατωρυχείο από τους Βρετανούς αποικιοκράτες. Φτάνοντας στην επίμαχη παραλία παίρνει ένα σβόλο αλατιού και με σηκωμένο το χέρι δηλώνει «Με αυτό το αλάτι τραντάζω τα θεμέλια της (Βρετανικής) αυτοκρατορίας!»

Είναι σαφές ότι στην Πορεία του Αλατιού, το κυρίαρχο συναίσθημα του Mahatma Gandhi είναι ο θυμός. Ενδιαφέρον είναι, όμως, ότι αυτός ο θυμός δεν μετατράπηκε ούτε κατ' ελάχιστο σε βία. Πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι παρότι ο Mahatma Gandhi και οι ακόλουθοί του ξυλοκοπήθηκαν από τους Βρετανούς στρατιώτες αρνήθηκαν συστηματικά να ανταπαντήσουν με βία. Το πλέον εντυπωσιακή είναι ότι το αλατωρυχείο πέρασε στα χέρια των Ινδών και συνολικά η Ινδία ανεξαρτητοποιήθηκε μετά από μερικά χρόνια.

Η ιστορία αυτή μας αναγκάζει να επανεξετάσουμε λίγο πιο αναλυτικά το συναίσθημα του θυμού που παραδοσιακά θεωρείται μάλλον κατακριτέο. Γνωρίζουμε ότι ο θυμός εμφανίζεται φυσιολογικά σε περιστάσεις όπου τίθεται ζήτημα ζωής ή θανάτου, όπως πχ όταν μας επιτίθεται ένας ληστής ή ένα άγριο ζώο. Στις περιπτώσεις αυτές το σώμα μας βρίσκεται σε πολύ υψηλή ένταση και η ενέργεια μας είναι όλη άμεσα διαθέσιμη. Γνωρίζουμε, επιπλέον, ότι ο θυμός εμφανίζεται και όταν κάποιο άλλο συναίσθημα - είτε ευχάριστο, είτε δυσάρεστο - δεν μπορεί να εκφραστεί πλήρως οπότε το σώμα μας βρίσκεται πάλι σε κατάσταση υψηλής έντασης. Επιπλέον, σε αυτή την περίπτωση επειδή η κατάσταση εξαρχής δεν εξελίσσεται ομαλά η εκτόνωση της ενέργειας είναι άτσαλη.

Το κοινό σημείο στις δύο αυτές καταστάσεις είναι η σωματική ένταση. Ο θυμός, όμως, όπως και κάθε συναίσθημα, χαρακτηρίζεται τόσο από την σωματική ένταση, όσο και από τον τρόπο με τον οποίο εκτονώνεται η ενέργεια. Άρα, για να είμαστε ακριβείς θα πρέπει να συμπληρώσουμε την περιγραφή μας με ένα ακόμα συναίσθημα, δηλαδή την οργή. Το κοινό στοιχείο της οργής και του θυμού είναι ότι έχουμε υψηλή ένταση στο σώμα. Η ειδοποιός διαφορά τους είναι ότι η ενέργεια του θυμού εκτονώνεται με ένα αποτελεσματικό - λειτουργικό τρόπο, ενώ η ενέργεια της οργής εκτονώνεται με ένα αναποτελεσματικό - δυσλειτουργικό τρόπο.

Αυτός ο διαχωρισμός ισχύει ακόμα και όταν δεχόμαστε φυσική επίθεση από ένα ληστή ή ένα άγριο ζώο. Αν δεν μπορούμε να διαχειριστούμε σωστά την ενέργεια του θυμού μας, τότε το πιθανότερο είναι να αρχίσουμε να αλαλάζουμε πιστεύοντας ότι θα φοβερίσουμε τον εχθρό μας. Αν έχουμε μάθει να διαχειριζόμαστε την ενέργεια του θυμού μας, τότε θα κάνουμε ότι απαιτείται για να αμυνθούμε αποτελεσματικά.

Αντίστοιχα, όταν δεν μπορούμε να εκφράσουμε πλήρως ένα οποιοδήποτε συναίσθημα, τότε αυτό θα εκτονωθεί με φωνές - αλαλαγμούς. Αν μπορούμε να εκφράσουμε πλήρως το εκάστοτε συναίσθημα, τότε όλοι αντιλαμβάνονται ορθά τι συμβαίνει και μπορούν να αλληλεπιδράσουν ουσιαστικά μαζί μας.

Άρα, όταν το αρχικό συναίσθημα έχει μετατραπεί σε οργή, τότε στην καλύτερη περίπτωση δεν μας προσφέρει τίποτα.

Προχωρώντας λίγο περισσότερο την ανάλυση μας μπορούμε να πούμε ότι υπό φυσιολογικές συνθήκες ο θυμός εμφανίζεται και όταν εργαζόμαστε είτε σωματικά είτε διανοητικά. Ενδεικτικά, μπορεί να δουλεύουμε σε συνεργείο και να είμαστε αφοσιωμένοι σε μια επισκευή ή να σκάβουμε στο χωράφι προκειμένου να το σπείρουμε ή να λύνουμε ένα πολύπλοκο μαθηματικό πρόβλημα. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις εκτονώνουμε ενέργεια πνευματικά ή/και σωματικά με πολύ υψηλούς ρυθμούς και το σώμα μας βρίσκεται σε ένταση.

Για να γίνει πιο κατανοητή η ένταση στην οποία βρίσκεται το σώμα μας στις περιπτώσεις αυτές αρκεί να φανταστούμε τι θα συμβεί αν κάποιος μας αποσπάσει την προσοχή πχ με ένα πείραγμα. Επειδή ακριβώς η ένταση και ο ρυθμός με τον οποίο εκτονώνεται η ενέργεια είναι υψηλοί, κάθε παρεμβολή μπορεί να μας αποσυντονίσει άμεσα προκαλώντας μας οργή.

Διευκρινίζουμε ότι αν τα ανωτέρα παραδείγματα τα αντικαταστήσουμε με καταστάσεις δημιουργικού οίστρου, τότε είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούμε το συναίσθημα του έρωτα. Ο έρωτας, όπως και ο θυμός, έχει υψηλή σωματική ένταση και υψηλό ρυθμό εκτόνωσης ενέργειας, αλλά διαφέρει από αυτόν στο ότι δεν σχετίζεται με καταστάσεις επιβίωσης, όπως η άμυνα ή η εργασία. Αυτό όμως είναι θέμα που ξεφεύγει από το πλαίσιο της παρούσας ανάλυσης.

Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι ο θυμός είναι όντως ένα δώρο, γιατί εξαιτίας του κυριολεκτικά επιβιώνουμε, δηλαδή εργαζόμαστε ή αμυνόμαστε. Με άλλα λόγια, ο θυμός είναι το καύσιμο μας για να πάμε παρακάτω κυριολεκτικά ή μεταφορικά. Για να είναι όμως το καύσιμο αποτελεσματικό είναι απαραίτητο και η μηχανή μας να είναι σε καλή κατάσταση. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δίνουμε προσοχή και σημασία σε όλα τα μηνύματα του σώματος μας. Τέλος, για να είμαστε αποτελεσματικοί και λειτουργικοί εκτός από καύσιμο μας χρειάζεται και οξυγόνο, δηλαδή θα πρέπει συνεχώς να αναπνέουμε πλήρως και απρόσκοπτα.